Oorlogsmonumenten

In Gelderland zijn meer dan achthonderd monumenten die herinneren aan de Tweede Wereldoorlog. Het eerste Gelderse oorlogsmonument werd al in augustus 1939 geplaatst in Heumen. Het herinnert aan de mobilisatie. Vandaag de dag worden er nog steeds monumenten opgericht, dus het aantal zal alleen maar groeien.

Het Nationaal 4en5mei comité had in 2017 landelijk meer dan 3800 monumenten geïnventariseerd, waarvan er meer dan 630 in Gelderland staan. Dit onderzoek heeft deze monumenten en meer dan tweehonderd 'nieuwe' monumenten geïnventariseerd en de beschrijvingen van de al bekende monumenten waar nodig geactualiseerd en aangevuld. 

De geïnventariseerde locaties zullen een plek krijgen op een digitale historische waardenkaart op deze website. In afwachting van de realisatie van deze kaart zijn de geïnventariseerde monumenten en een uitvoerige toelichting op aanvraag beschikbaar.

Ondertussen heb ik al meer dan 700 Gelderse oorlogsmonumenten verzameld. Mijn doel is om zoveel mogelijk van deze monumenten van een korte beschrijving en trefwoorden te voorzien. De diversiteit is enorm, maar door deze aanpak komen er ook connecties tussen monumenten in Gelderland aan het licht. Zo herinneren bijvoorbeeld monumenten in Tiel en Aalten beiden aan kinderen die vlak na de bevrijding op tragische wijze overleden doordat zij met gevaarlijk oorlogsmateriaal speelden.

Daarnaast heb ik mij verdiept in archiefmateriaal over een Gelderse commissie die vanaf 1946 tot in de jaren ’50 adviezen uitbracht over de oprichting van 'oorlogs- of vredesgedenkteekens'. Deze adviezen kwamen uiteindelijk bij die minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen terecht die goedkeuring moest geven tot de oprichting van monumenten. Binnenkort kunt u in een longread meer lezen over dit onderwerp.
 

Een aantal weken ben ik mij nu aan het verdiepen in oorlogsmonumenten in Gelderland. Wat natuurlijk direct opvalt, is dat het er ontzettend veel zijn. Van het Nationaal Comité 4 en 5 mei kreeg ik een lijst met daarop al 640 monumenten. Deze lijst ben ik nu aan het aanvullen; niet alleen met 'nieuwe' monumenten, maar ook met aanvullende informatie over bijvoorbeeld literatuur, bronnen, (historische) foto's en websites van de al in kaart gebrachte monumenten. Wat deze inventarisatie interessant maakt, is dat monumenten twee verhalen bevatten. Ze verwijzen zowel naar slachtoffers, gebeurtenissen en personen uit de oorlogstijd als naar verschuivingen in naoorlogse herdenkingsculturen.

De Tweede Wereldoorlog heeft vele zichtbare en onzichtbare sporen in het Gelderse landschap achtergelaten. Met het verdwijnen van de sprekende getuigen groeit de belangstelling en aandacht voor deze stille getuigen. Susan Scherpenisse inventariseert de monumenten die herinneren aan de Tweede Wereldoorlog in Gelderland. WO2GLD brengt de zichtbare en onzichtbare sporen van WO2 in Gelderland in kaart. Er wordt een drietal inventariserende wetenschappelijke onderzoeken uitgevoerd waarvan dit het tweede onderzoek is dat wordt uitgevoerd in samenwerking met de Radboud Universiteit.